DebatujMY! Biblioteka jako przestrzeń dialogu
Omawianie dzieł literackich w szkole często spotyka się z niezrozumieniem i niechęcią uczniów. Dlatego warto, by lekcje omawiające literaturę przybrały inną, bardziej angażującą formę. Jednym z najlepszych rozwiązań może być debata oksfordzka. Debata nie musi opierać się na trudnych, abstrakcyjnych zagadnieniach z całego utworu. Może koncentrować się na wybranym fragmencie – np. na postawie bohatera wobec konkretnej sytuacji lub na pytaniu, czy podjął właściwą decyzję. Dzięki temu dyskusja staje się bardziej przystępna i bliska doświadczeniom uczniów.
Debata ma również ogromne znaczenie wychowawcze i rozwojowe. Uczy: konstruowania i obrony własnych argumentów, słuchania osób o odmiennym zdaniu, kulturalnego ścierania się poglądów, logicznego formułowania myśli i ich syntezy. Takie podejście nie tylko ożywia omawianie lektur, ale także rozwija u uczniów umiejętności miękkie: komunikację, współpracę i krytyczne myślenie. Debata pokazuje, że literatura nie musi być szkolnym obowiązkiem, ale może być pretekstem do ciekawej rozmowy i nauką rozumienia różnych punktów widzenia.
Oczywiście, debata nie ma pozytywnego wpływu wyłącznie w szkole. Noc Bibliotek również może stać się miejscem, w którym dzięki organizacji debaty uczestnicy zyskają zupełnie nowe spojrzenie na rozmowę o książkach. Debata ma kilka istotnych przewag nad zwykłą rozmową o literaturze. Przede wszystkim pozwala zaktywizować większą grupę, przy jasno określonych zasadach każdy uczestnik ma możliwość zabrania głosu. Daje to szansę także osobom, które zwykle nie odzywają się podczas swobodnych dyskusji.
Po drugie, debata otwiera uczestników na różne perspektywy w odbiorze książki. Każdy czytelnik zwraca uwagę na inne elementy. Jedni koncentrują się na fabule, inni na psychologii bohaterów czy przesłaniu moralnym. Zderzenie tych punktów widzenia prowadzi do pogłębionej interpretacji tekstu. Dzięki czemu każdy z uczestników wychodzi z jakąś wartością dodaną. Po trzecie, debata wprowadza dynamikę i emocje. Rywalizacja drużyn sprawia, że dyskusja staje się żywa i angażująca. Dzięki temu książka nie jawi się jako zamknięty tekst szkolny, lecz jako materiał, który można odczytywać na wiele sposobów.
Jak zorganizować debatę? krok po kroku
Krok 1 – Jaki jest cel?
Pierwszym i najważniejszym elementem debaty jest określenie jej celu. Cel debaty może być różny, można zaplanować dyskusję nad interpretacją jednej wybranej książki, porównanie dwóch dzieł o podobnej tematyce, omówienie wpływu literatury na społeczeństwo lub rozmowę o życiu i twórczości konkretnego autora. Ważne, aby temat był na tyle otwarty, by skłaniał do wymiany opinii, a jednocześnie na tyle konkretny, by nie rozmyła się główna myśl spotkania.
Kluczowe jest, aby to sami uczestnicy mieli wpływ na wybór tematyki debaty oraz omawianych książek. Dzięki temu będą bardziej zaangażowani i chętniej przygotują się do spotkania. Biblioteka powinna z odpowiednim wyprzedzeniem zapytać swoich odbiorców, jakie zagadnienia interesują ich najbardziej. Można to zrobić w formie ankiety, rozmów wśród czytelników czy krótkiej sondy w mediach społecznościowych. Dobrze, jeśli wybrane książki są łatwo dostępne dla wszystkich uczestników. Warto również postawić na dzieła, które budzą różnorodne emocje i pozwalają na wielostronną analizę, ponieważ to właśnie zderzenie różnych punktów widzenia nadaje debacie dynamikę i sens
Krok 2 – Wybierz format debaty
W bibliotece mogą się sprawdzić dwie formuły debat. Jedną jest debata oksfordzka, w której uczestnicy dzielą się na grupy za i przeciw do sformułowanych tez w trakcie debaty lub debata panelowa, która polega na tym, ze każdy z uczetników przedstawia swoją opinie na dany temat a następnie otwiera się dyskusja
Krok 3 – Ustal zasady i wyznacz role
W debacie literackiej niezwykle ważne jest jasne ustalenie zasad i wyznaczenie ról, aby spotkanie przebiegało w uporządkowany i kulturalny sposób. Najpierw należy wskazać moderatora, czyli osobę prowadzącą debatę. To on przedstawia temat, przypomina uczestnikom reguły, pilnuje kolejności wypowiedzi oraz czasu, a także czuwa nad tym, by dyskusja przebiegała z poszanowaniem rozmówców. Kolejną rolę odgrywają mówcy, czyli uczestnicy debaty. Zasady debaty powinny być proste i przejrzyste. Każda wypowiedź mówców ma ograniczony czas, zwykle od dwóch do trzech minut, a moderator sygnalizuje jego upływ. Kolejność wypowiedzi ustala się z góry. Najpierw przemawia jedna strona, potem druga, następnie pojawia się czas na kontrargumenty i pytania. Bardzo ważne jest zachowanie kultury dyskusji: nie wolno przerywać rozmówcom. Krytykować można wyłącznie przedstawiane argumenty
Krok 4 – Przygotuj przestrzeń i zaczynaj!
Przygotowanie przestrzeni do debaty w bibliotece ma ogromne znaczenie, ponieważ wpływa na atmosferę spotkania i komfort uczestników. Najpierw warto zadbać o odpowiednie ustawienie miejsc, krzesła można rozstawić naprzeciwko siebie, jeśli debata ma formę drużynową, lub w półokręgu, jeśli planowana jest dyskusja panelowa. Warto zadbać o drobne detale: kartki i długopisy dla uczestników, pomoże to sprawnym debatowaniu. Zacznijecie debate!
Przykładowe tematy debat
- Orwell kontra Huxley- „1984” czy „Nowy wspaniały świat”: który z autorów trafniej przewidział przyszłość.
- „Buszujący w zbożu”- jaki wpływ miała ta książka na pokolenia młodych ludzi?
- Maria Pawlikowska-Jasnorzewska -Czy jej poezja to „liryka miłosna”, czy też głos kobiety walczącej o wolność i niezależność?
- Czy “Chłopki” zmieniają nasze spojrzenie na historię polskiej wsi? Czy książka przywraca głos zapomnianym bohaterkom i burzy stereotypy.
- „Harry Potter”- Jak ważna jest przyjaźń w pokonywaniu trudności? (dla dzieci i młodzieży)
- Czy sztuczna inteligencja pomaga czy zagraża współczesnemu czytelnictwu?
- Jak widzicie rolę biblioteki w swojej lokalnej społeczności?
Zachęcamy do zapoznania się z materiałem Centrum Edukacji Obywatelskiej na temat organizacji debat. Znajdziecie tam wszystkie niezbędne informacje jak prawidłowo przeprowadzić debatę
jak-przygotowac-szkolna-debate.pdf
material_pomocniczy_dla_nauczyciela_nr_1_retoryka_0.pdf
Filip Hajdukiewicz