Kluby czytelnicze krok po kroku

Biblioteka od zawsze była miejscem gromadzenia książek i wiedzy, jednak współcześnie coraz częściej pełni także rolę przestrzeni spotkań, dialogu i aktywności obywatelskiej. Projektowanie i prowadzenie klubów czytelniczych to przykład, jak biblioteka może stać się przestrzenią obywatelską, otwartą na inicjatywy mieszkańców. To również sposób na aktywizację lokalnych zasobów, nie tylko ludzi, ale też miejsc, historii i kultury. Dzięki takim działaniom biblioteka staje się żywym centrum lokalności, a kluby czytelnicze narzędziem do budowania więzi, pasji i wspólnoty opartej na kulturze. Noc bibliotek jest idealną okazją aby zainicjować utworzenie klubu w waszych bibliotekach.

Kluby czytelnicze sprzyjają integracji społecznej i przełamywaniu samotności. Pozwalają nawiązywać nowe znajomości, budować więzi i tworzyć wspólnotę ludzi połączonych pasją do literatury. To również przestrzeń rozwoju osobistego, gdzie uczestnicy uczą się uważnego słuchania, formułowania argumentów, otwartości na inne perspektywy i empatii. Spotkania mają także wymiar obywatelski. Uczestnicy współdecydują o programie klubu, wybierają lektury, zapraszają gości i inicjują wydarzenia towarzyszące, co sprawia, że czują się gospodarzami, a nie tylko odbiorcami oferty biblioteki. Co ważne, klub nie musi ograniczać się wyłącznie do książek. Może obejmować również film, teatr, sztukę, historię czy podróże kulturalne.

Badania nad funkcjonowaniem klubów czytelniczych, m.in. Implementation of Book Clubs and its Effects on Student Motivation, pokazują, że szczególnie dzieci i młodzież uczestniczące w tego typu spotkaniach chętniej sięgają po książki i traktują czytanie jako przyjemność. Kluczowe okazują się tutaj trzy elementy: swoboda wyboru lektur, możliwość interakcji społecznych w grupie oraz wzmacnianie poczucia własnych kompetencji czytelniczych. To dowód na to, że klub czytelniczy może być narzędziem nie tylko integracji, ale także budowania trwałej motywacji do obcowania z literaturą.

Aby założyć klub, warto najpierw ustalić zasady jego działania: częstotliwość spotkań, ich formę – czy będą to głównie dyskusje, warsztaty, czy może projekty, a także rolę moderatora lub opiekuna, który będzie czuwał nad organizacją. Kluby mogą być skierowane do różnych grup wiekowych i społecznych: młodzieży, seniorów, rodzin, jednak szczególną wartość mają kluby międzypokoleniowe, które łączą różne doświadczenia i spojrzenia. Równie istotny jest wybór tematyki. Powinien on być skoncentrowana na konkretnym gatunku literackim, na przykład kryminale, powieści historycznej czy literaturze dziecięcej, albo wynikać ze wspólnych zainteresowań, takich jak podróże, lokalna historia czy fantastyka. 

Dobrym pomysłem jest także przeprowadzenie na pierwszym spotkaniu diagnozy lokalnej, aby lepiej poznać potrzeby i oczekiwania potencjalnych uczestników. Jeśli chcesz się dowiedzieć więcej o diagnozie lokalnej, zachęcamy do sięgnięcia po nasz materiał:

https://www.youtube.com/watch?v=tuJThp05VOw&pp=ygUdZGlhZ25vemEgbG9rYWxuYSB3IGJpYmxpb3RlY2U%3D

Dobrze działający klub czytelniczy powinien być miejscem, w którym uczestnicy czują się współgospodarzami. To oni proponują książki, inicjują dodatkowe aktywności, zapraszają autorów czy lokalnych gości, organizują warsztaty i wieczory tematyczne. Z czasem wspólne czytanie staje się jedynie punktem wyjścia do głębszych rozmów, lepszego poznania siebie nawzajem i odkrywania lokalnych historii. Rozmowa o książkach otwiera na różne perspektywy interpretacji. Każdy odbiorca przeżywa tekst inaczej, dlatego wymiana opinii pozwala dostrzec zarówno uniwersalne przesłania, jak i indywidualne doświadczenia czytelników.

Dobre praktyki i inspiracje:

1. Tworzenie alternatywnych zakończeń znanych powieści

To ćwiczenie pobudza kreatywność i pozwala uczestnikom spojrzeć na książkę z zupełnie innej perspektywy. Klubowicze mogą spróbować napisać własne zakończenia powieści – bardziej optymistyczne, dramatyczne, humorystyczne czy nawet absurdalne. Dzięki temu dyskusja poszerza się o pytania: jakie rozwiązania byłyby bardziej satysfakcjonujące, a jakie zaskakujące? Taka aktywność szczególnie sprawdza się przy książkach, które wzbudzają silne emocje lub kończą się w otwarty sposób.

2. Prowadzenie dziennika lektur – zapis wrażeń, ocen i poleceń

Dziennik może być prowadzony wspólnie – w formie zeszytu krążącego między uczestnikami, dokumentu online albo klubowego bloga. Każdy uczestnik zostawia w nim swoje refleksje po lekturze, krótką recenzję, ocenę, a także propozycję kolejnych książek. Z czasem taki dziennik staje się archiwum doświadczeń i inspiracji dla przyszłych członków klubu. Dodatkowo rozwija umiejętność formułowania myśli na piśmie i krytycznego spojrzenia na przeczytane utwory.

3. Analiza: książka vs film

Porównywanie książki z jej ekranizacją to świetny punkt wyjścia do rozmowy o języku literatury i obrazu. Klubowicze mogą zastanowić się, co zostało wiernie przeniesione na ekran, co zmieniono, a czego zabrakło. Dyskusja prowadzi do pytań o rolę wyobraźni czytelnika, o to, jak film interpretuje literaturę i jakie kompromisy są konieczne przy adaptacji. To także okazja do rozmów o sztuce filmowej i różnicach w odbiorze tych samych historii w różnych mediach.

4. Dyskusje o bohaterach, stylu pisania i przesłaniu

Rozmowa o bohaterach pozwala lepiej zrozumieć mechanizmy literackie i psychologię postaci. Analiza stylu autora otwiera na rozmowę o warsztacie literackim i języku, którym twórca się posługuje. Z kolei próba uchwycenia przesłania książki prowadzi do głębszych refleksji o wartościach, sensach i uniwersalnych tematach obecnych w literaturze. Wymiana opinii pokazuje, że każdy czytelnik interpretuje tekst inaczej, a dyskusje pomagają dostrzec wielowymiarowość utworu.

5. Spotkania autorskie, warsztaty, wyjścia do teatru i muzeum

Zapraszanie autorów, tłumaczy czy ilustratorów daje uczestnikom niepowtarzalną okazję do rozmowy z twórcami i zadania im pytań. Warsztaty np. kreatywnego pisania, interpretacji tekstu czy tworzenia recenzji, pozwalają rozwijać praktyczne umiejętności. Wyjścia kulturalne, takie jak wspólne wizyty w teatrze, kinie czy muzeum, poszerzają kontekst literacki i inspirują do rozmów o sztuce w szerszym wymiarze. Dzięki temu klub nie jest zamknięty w murach biblioteki, ale staje się częścią życia kulturalnego całej społeczności.

6. Korzystanie z inspiracji książkowych

Portale czytelnicze, takie jak Goodreads, oferują gotowe zestawienia tytułów idealnych do dyskusji klubowych. Mogą one stać się punktem wyjścia do wyboru lektur, a jednocześnie inspiracją do poszerzania literackich horyzontów. Uczestnicy mogą również założyć własny profil klubowy i prowadzić tam dyskusje online – to szczególnie przydatne dla osób, które nie zawsze mogą uczestniczyć w spotkaniach na żywo. Best for Book Clubs (14348 books)

7. Wspólne głosowanie na kolejną książkę

Demokratyczny wybór lektury sprawia, że każdy uczestnik czuje się ważną częścią klubu. Można to zorganizować na wiele sposobów: od tradycyjnego głosowania papierowego, przez anonimowe wrzucanie karteczek do skrzynki, po ankiety online. Warto też wprowadzić zasadę krótkiego uzasadnienia swojej propozycji – dzięki temu uczestnicy poznają nowe tytuły i być może sięgną po nie także poza klubem. Wspólne decydowanie o programie wzmacnia poczucie wspólnoty i sprawia, że klub jest naprawdę tworzony przez jego członków.

Noc bibliotek jest idealną okazją, aby zacząć rozmawiać o klubie bibliotecznym w twojej bibliotece!

Filip Hajdukiewicz